We leven in een vercommercialiseerde maatschappij, waarin we ook voor onze ontspanning veel geld uitgeven. We zouden ons ook, "net als vroeger", kunnen vermaken in de sociale kring van onze persoonlijke relaties. Maar die kring is niet meer zo gemakkelijk aanwezig en de commercie heeft er voor gezorgd dat er altijd wel het alternatief van het betaalde amusement voorhanden is. Dus zitten we thuis voor de televisie of vermaken we ons met andere elektronische media. Waarvoor we betalen en ons laten blootstellen aan reclame. Of we betalen entree voor theater, film, concert, pretpark of ander vermaak. En dat doen we weliswaar met veel anderen tegelijk, maar zonder met die anderen veel contact te hebben.
Kortom, een groot deel van de tijd waarin we ons vermaken, besteden we individueel of in een mini sociaal verband (meestal met zijn tweeën of met kinderen er bij). We consumeren amusement, in plaats van dat samen met anderen zelf te produceren. Bijpraten, nieuwtjes en gedachten uitwisselen, roddelen over niet-aanwezigen, grappen maken, verhalen vertellen, soms elkaar de waarheid zeggen, voorkomen dat meningsverschillen ruzies worden, alles wat mensen altijd onderling hebben gedaan zolang de mensheid bestaat. Zie over die grootscheepse verschuiving van de rol van deelnemer naar die van consument ook het boek Supernormal Stimuli. How Primal Urges Overran Their Evolutionary Purpose van Deirdre Barrett, dat ik in dit bericht besprak.
Dat we nu meer consumeren en minder produceren is misschien wel, laten we het onder ogen zien, een achteruitgang vergeleken met "vroeger". Een intensiever sociaal leven heeft positieve gezondheidseffecten. Zie de reeks berichten over sociale omgeving en gezondheid. En het vergroot de kans op pro-sociaal gedrag, omdat we veel de gelegenheid krijgen om onze pro-sociale neigingen in daden om te zetten. En oefening, en goede voorbeelden, helpen.
Maar er kan natuurlijk ook wat tegenover staan. Kan betaald amusement ook kenmerken hebben die die van het zelf geproduceerde sociale leven benaderen? Of andere kenmerken die gunstige effecten op ons hebben?
Onderzoekers (artikel fulltext achter de poort) ondervroegen studenten over een film die ze oftewel bijzonder betekenisvol oftewel bijzonder plezierig hadden gevonden. Wat de studenten onder "betekenisvol" verstonden, werd aan hen zelf overgelaten. Maar het bleken vooral drama's, droevige en romantische films en documentaires te zijn. Tegenover de plezierige films die met een grotere kans een comedy waren.
In de betekenisvolle films bleken meer pro-sociale en egalitaire waarden centraal te staan, zoals het belang van vrede, rechtvaardigheid, zorg voor de zwakkeren en gelijke rechten. Maar ook de waarden van het invloedrijk zijn, van het een verschil maken en van het opdoen van stimulerende ervaringen bleken er meer in aan de orde te komen.
Verder was opvallend dat het kijken naar de betekenisvolle films meer met verheffende ervaringen gepaard was gegaan van ontroering, bewogenheid, emotionaliteit, betekenis, compassie, inspiratie en zachtheid. Daarmee hing samen dat de betekenisvolle films meer zowel positieve als negatieve emoties hadden opgeroepen. Terwijl daartegenover de plezierige films alleen maar vooral positieve emoties opwekten. Je zou kunnen zeggen dat de betekenisvolle films meer als levensecht werden ervaren. Je zou verwachten dat dat samenging met lichamelijke ervaringen als een brok in de keel voelen, tranen voelen opwellen en kippenvel krijgen en dat bleek ook het geval te zijn.
Tenslotte bleken die betekenisvolle films ook meer pro-sociale motivaties op te roepen als: een beter mens willen zijn, anderen willen helpen en zoeken naar waar het echt om gaat in het leven. Daartegenover zetten plezierige films meer er toe aan om mensen aan het lachen te maken, om zelf plezier te hebben en om populair te zijn.
Dit alles wijst er op dat wij, als we voor amusement betalen, we ook op zoek kunnen zijn naar verheffende ervaringen, gemengde (positieve én negatieve) emoties en naar aanmoedigingen tot pro-sociaal gedrag. Commercieel gezegd: er is kennelijk een vraag naar betekenisvol amusement. Maar als je kijkt naar wat de televisie te bieden heeft, dan moet je wel haast concluderen dat ze daar die vraag als niet erg groot inschatten....
Zonder meer een betekenisvolle film die ik een paar dagen geleden zag, is Historias que só existem quando lembradas van Julia Murat. Zie hier, ook voor een interview met de maakster. Hij ging vorige week in Nederland in première. Niet missen!
Geen opmerkingen:
Een reactie posten