maandag 4 juni 2012

George Soros over de eurocrisis - "We moeten alles doen om Duitsland te overtuigen"

George Soros gaf twee dagen geleden in Trento een lezing over sociale zeepbellen en de eurocrisis. Zie de link onderaan dit bericht.

Soros is belegger en self-made econoom. Zijn "theorie" over financiële markten berust op twee uitgangspunten: 1. mensen hebben altijd tekort aan informatie (feilbaarheid), en 2. wat mensen denken over hoe de wereld in elkaar zit, beïnvloedt hun handelen en heeft daardoor invloed op hoe de wereld in elkaar zit (reflexiviteit).

Deze twee uitgangspunten zijn niet alleen eenvoudig, maar ook realistisch. Vooral in dat realisme verschillen ze van van de postulaten van de neo-klassieke economische modellen. En van de efficiënte-markt hypothese, die ten grondslag heeft gelegen aan de desastreuze deregulering van de financiële markten. Volgens die hypothese zouden financiële markten altijd naar een optimaal evenwicht tenderen als je ze maar zo veel mogelijk vrijwaart van overheidsregulering. Volgens Soros kunnen financiële markten inderdaad naar dat evenwicht tenderen, maar kunnen ze net zo goed zeepbellen creëren. Omdat informatietekorten inschattingen nodig maken en de inschattingen van de een de inschattingen van de ander beïnvloeden.

Daar komt bij dat reële financiële markten onderdeel zijn van concrete economieën met concrete overheden. Overheden die ook onvolledig geïnformeerd zijn en dus ook deelnemen, als object en subject, aan sociale beïnvloedingsprocessen. Dus kun je financiële markten niet geïsoleerd bestuderen.

Dit is wel zo ongeveer de essentie van zijn theorie; zie de eerste helft van de lezing voor een uitvoeriger uiteenzetting.

Vanaf de zestiende alinea gaat Soros na wat je gewapend met deze eenvoudige, maar, nogmaals, realistische, uitgangspunten over de eurocrisis kunt zeggen. Het proces van Europese eenwording begon eigenlijk als een sociale, in dit geval een politieke, zeepbel. Een groep vooruitziende staatslieden zette het proces met kleine stapjes in werking. Met het idee dat na elk stapje de onvolkomenheid er van wel zou blijken en dat dan de politieke wil aanwezig zou zijn om een stapje verder te gaan. Gewoonlijk liep Duitsland, eerst nog West-Duitsland, hierin voorop. In het historisch onderbouwde besef dat Duitsland niet een onafhankelijke buitenlandse politiek kan hebben, alleen een Europese.

Dit proces culmineerde in het Verdrag van Maastricht en de invoering van de euro. Toen kwam er stagnatie en na de crash van 2008 de desintegratie. Die begon volgens Soros met de verklaring van Angela Merkel dat elk land afzonderlijk, en niet Europa gezamenlijk, garant moest staan voor zijn financiële instituties.

(Ik herinner me niet dat er zo'n verklaring van Merkel geweest is. Maar dat zal aan mij liggen, want ik denk dat ik toen de ontwikkelingen nog niet zo goed volgde. Dat hij er geweest is, wil zeggen dat hij blijkbaar nodig was. In de zin dat in de tijd daarvoor banken en investeerders kennelijk wel uitgingen van een Europese garantie. En dat verklaart hun bereidheid om zo uitbundig in de perifere landen, Griekenland, Spanje, Ierland, te investeren. Dat wijst er op dat Merkel oftewel die verklaring veel eerder had moeten laten uitgaan. Of helemaal niet.)

Het heeft volgens Soros nog meer dan een jaar geduurd voor de financiële markten beseften wat de verklaring van Merkel precies betekende. Dat was het begin van de "langzame run" van de terugtrekking van het kapitaal  uit de perifere landen, die tot vandaag voortduurt. En toen werd duidelijk wat er mankeerde aan het Verdrag van Maastricht: het bracht een monetaire unie tot leven zonder een politieke unie. Er moet gedacht zijn dat dat volgende stapje van een politieke unie wel gemaakt zou worden als de noodzaak daarvan zou blijken. (Zie ook nog eens dit bericht, met dat mooie citaat van Wim Duisenberg.) Zonder dat stapje komt aan het licht dat eurozone landen die hun banken moesten redden, tegen steeds oplopende rentes geld moeten lenen, omdat de financiële markten het bij afwezigheid van garanties niet meer vertrouwen. En zo worden de onevenwichtigheden versterkt. De toch al kwetsbare landen worden nog kwetsbaarder, terwijl de sterk geachte landen steeds goedkoper kunnen lenen. (Nederland vandaag tegen 0% rente.)

Al met al heeft dit proces geleid tot wat we nu hebben: een met elkaar samenhangende overheidsschuldencrisis en een bankencrisis. Waarbij we ten onrechte de schuld leggen bij de perifere landen. De kernlanden, Duitsland, Nederland, Oostenrijk, Finland, zijn evenzeer verantwoordelijk, voor het tolereren van die kapitaalsstromen, gebaseerd op de veronderstelling van die Europese garantie, en voor de tekortkomingen in de eurosystematiek.

En de Europese leiders hadden en hebben niet door wat er eigenlijk aan de hand was. Het zou volgens hen alleen gaan om een overheidsschuldencrisis, maar dat was alleen voor Griekenland het geval. Wat we nu zien is de desintegratie van de eurozone. Alle geld gaat weer zoveel mogelijk terug naar de landen waar het vandaan komt.

Soros verwacht dat er nu nog drie maanden tijd is om de fouten te herstellen en de trend te keren. De Grieken zullen op 17 juni naar zijn inschatting net voldoende steun geven aan de partijen die het huidige verdrag willen naleven. Maar tegen het najaar zal blijken dat die naleving niet mogelijk is. Tegen die tijd zal ook de Duitse economie gaan kwakkelen. Waardoor Merkel het nog moeilijker zal krijgen om de Duitse kiezers zover te krijgen dat ze een grotere Europese verantwoordelijkheid willen accepteren. Dus moet er voor die tijd iets gebeuren. Wat?

Voor de banken moet er een Europees garantiesysteem komen, zodat de kapitaalvlucht wordt gestopt. Ook moeten ze geherkapitaliseerd worden. En de hoge overheidsschulden moeten geherstructureerd worden. (Vergelijk ook Bas Jacobs.) Maar of dat ook gebeurt, hangt van Duitsland en de Bundesbank af...

En volgens Soros kan het haast niet anders dan dat Duitsland inziet dat dit ook in zijn eigen belang is. Maar hij vreest dat het alleen het minimum zal willen leveren dat nodig is om de eurozone in stand te houden, zonder dat de onevenwichtigheden fundamenteel worden aangepakt:
Dus doet Duitsland waarschijnlijk dat wat noodzakelijk is om de eurozone te redden - maar ook niet meer dan dat. Dat zou resulteren in een eurozone die gedomineerd wordt door Duitsland, waarin de divergentie tussen de schuldeisende en de schulddragende landen blijft toenemen en waarin de periferie verandert in een permanent depressiegebied dat voortdurend kapitaal nodig heeft. Het zou de Europese Unie maken tot iets wat heel verschillend is van het "fantastische project" dat zo tot de verbeelding sprak. Het zou een Duits rijk zijn met een periferie als achterland.(...)
We moeten alles doen wat mogelijk is om Duitsland te overtuigen dat het leiderschap moet tonen en de Europese Unie in stand moet houden als het fantastische project dat het eens was. De toekomst van Europa hangt er van af.
Remarks at the Festival of Economics, Trento Italy | George Soros:

'via Blog this'

Geen opmerkingen: