woensdag 14 januari 2015

Europese Hof van Justitie: ECB mag echte centrale bank zijn. Maar moet wel uit de Troika

De Advocaat-Generaal van het Europese Hof van Justitie in Luxemburg heeft vandaag zijn advies aan het Hof uitgebracht over de vraag of het opkoopprogramma van staatsobligaties door de ECB (Mario Draghi's whatever it takes) verenigbaar is met het mandaat van de bank. Zie hier het persbericht en hier het volledige advies. Die vraag was bij het Hof terechtgekomen doordat het Duitse Constitutionele Hof als zijn oordeel had gegeven dat dit programma niet verenigbaar zou zijn met de Duitse grondwet, maar niettemin de zaak had doorverwezen naar het Europese Hof.

Hoe dat nu verder gaat met dat Duitse Hof is interessant, maar vooraleerst is de boodschap van het Europese Hof, gesteld dat die het advies overneemt, wat eigenlijk altijd gebeurt, overduidelijk: de ECB blijft binnen zijn mandaat met het opkoopprogramma. En dat is belangrijk nieuws.

Want bedenk dat dat opkoopprogramma, of eigenlijk alleen al de aankondiging daarvan, een grote weeffout in het eurozonestelsel herstelde. In dat stelsel was namelijk niet voorzien in een functie als lener in laatste instantie van de ECB. Een functie die alle andere centrale banken wel hebben. En dat had tot gevolg dat na het uitbreken van de financiële crisis de perifere eurozonelanden slachtoffer werden van de financiële markten. Wat er overigens op wijst dat de ontwerpers van de muntunie er toen nog overmoedig van uitgingen dat financiële crisissen voor goed tot het verleden zouden behoren.

De financiële markten gingen namelijk twijfelen aan de kredietwaardigheid van die landen, juist omdat ze niet een eigen centrale bank hadden. Daardoor werden de rentes op de staatsobligaties opgedreven. Landen als Duitsland en Nederland gingen daar van profiteren doordat ze steeds lagere rentes hoefden te betalen. Het geld moet ergens heen. De twijfel van de geldschieters kwam er dus uit voort dat ze er niet als bij andere landen buiten de eurozone op konden rekenen dat er altijd een centrale bank zou zijn die in uiterste nood zou bijspringen.

Dat uiteenlopen van die rentes was een aanwijzing voor die weeffout. En het lag er niet aan dat die perifere landen niet genoeg hervormden, zoals Duitsland en Nederland (Jan Kees de Jager!) voortdurend maar beweerden. Of dat ze allemaal hoge tekorten hadden. Paul de Grauwe vroeg als eerste aandacht voor die weeffout. Zie deze column van hem uit 2012 en zie Oplossing eurocrisis vereist (nog steeds) een echte Europese Centrale Bank - Paul de Grauwe, maar die waarschuwing was er al veel eerder. Vandaar dat Draghi in 2012 aankondigde dat de ECB alles zou doen wat nodig was om de rentes op de staatsobligaties te stabiliseren. Waarmee hij de euro redde.

Tegen de zin van Duitsland. Het land dat achteraf beschouwd de muntunie nooit echt heeft omhelsd. Want de eisen die de Duitsers stelden aan de optuiging van de ECB (alleen prijsstabiliteit) en de begrotingsregels (nooit meer dan 3 procent tekort) die ze hebben doorgedrukt, ontbeerden goede economische onderbouwing. Lees nog eens Vervolgstappen in de ontknoping van het Europese bezuinigingsdrama - Het is de hoogste tijd met dit citaat van Heiner Flassbeck:
Es war eben nicht „ökonomischer Verstand“, sondern mangelnder ökonomischer Verstand auf der deutschen Seite, der den Anfang und das Ende der Geschichte von der Europäischen Währungsunion markiert.
Dat andere landen toch akkoord gingen, moet er weer mee te maken hebben gehad dat ze in de neoliberale roes verkeerden dat financiële crisissen nooit meer zouden optreden. Het zou allemaal wel meevallen. En als het toch verkeerd ging, dan zouden de Duitsers wel bijdraaien.

Maar goed, nu is er dus het oordeel dat het opkopen van staatsobligaties binnen het mandaat van de ECB valt. Bovendien is er een passage in het advies die impliceert dat het Europese Hof van oordeel is dat de opstelling van "Karlsruhe" (het Duitse Constitutionele Hof) in feite niet in overeenstemming is te brengen met het bestaan en het voortbestaan van de muntunie. Een muntunie waarin elk land de vrijheid zou hebben om bij elke maatregel een absoluut voorbehoud te maken, zou immers in de praktijk niets meer voorstellen.

Zal Karlsruhe buigen? Mark Schieritz wijst vandaag op een passage die er op neerkomt dat het Europese Hof het verzoek aan Karlsruhe richt om zich aan Luxemburg te onderwerpen. Dat wordt nog spannend. In de woorden van Schieritz:
Deshalb geht man in Luxemburg davon aus, dass die Richter in Karlsruhe die Entscheidung des EuGH als “maßgeblich erachten” werden. Das ist nichts weniger als die Aufforderung an das BVerfG, sich gefälligst dem europäischen Gericht zu unterwerfen. Man könnte auch sagen: Es ist eine Kriegserklärung. Es wird spannend sein zu sehen, wie die deutschen Richter damit umgehen.
Wat tenslotte vandaag ook nog langs kwam, is de verwijzing (van wie, kan ik niet terugvinden) naar een passage in het persbericht waaruit valt op te maken dat het Europese Hof van oordeel is dat de ECB zich dient te beperken tot de "ondersteuning" van het economische beleid van de lidstaten en dat ze zich dient te onthouden van het aan landen voorschrijven van economische beleidsmaatregelen. Het gaat om deze passage:
However, given the significant role which the ECB plays in financial assistance programmes (design, approval and regular monitoring), its actions might in certain circumstances be perceived as being more than mere “support” for economic policy. Thus, in the event of the OMT programme being implemented, the ECB must, if the programme is to retain its character of a monetary policy measure, refrain from any direct involvement in the financial assistance programme that applies to the State concerned.
Dat zou tenslotte een tweede heel belangrijke beslissing zijn. Want de ECB is zich tot nu toe te buiten gegaan aan het in detail voorschrijven aan landen welke hervormingen ze zouden moeten doorvoeren. Als lid van de Troika, maar ook daarbuiten. Het Hof vindt die handelwijze wel degelijk in strijd met het mandaat van de ECB. Dat zou betekenen dat de ECB de Troika zou moeten verlaten en zich niet meer het recht zou behoren toe te eigenen om aan de nationale politiek voor te schrijven welk economisch beleid er moet worden gevoerd.

Dit heeft vandaag minder aandacht gekregen, maar lijkt mij van groot belang voor de democratie in Europa. Update. Zie nu ook Merijn Knibbe: Has the ECB to leave economic policy to the politicians?

Geen opmerkingen: