Een sterke aanwijzing voor sekte-achtig gedrag is hoe mensen reageren op gebeurtenissen en informatie die hun geloof tegenspreken. Het zou normaal zijn om je dan achter je oren te krabben en je overtuigingen aan een kritisch onderzoek te onderwerpen. Maar kenmerkend voor sekteleden is dat ze precies omgekeerd reageren: hun geloof wordt juist versterkt. Het wordt op de proef gesteld en hun eerste prioriteit is dan om die proef te doorstaan. Dat is het When Prophecy Fails-mechanisme, dat sinds de jaren 50 in de sociale psychologie bekend is.
Natuurlijk is die vergelijking met een sekte verontrustend en wil je hem eigenlijk niet waar hebben. Maar als je kijkt naar hoe de overtuigingen zich in de kring van machthebbers gevormd hebben en hoe ze zich hebben afgeschermd van tegenstrijdige opvattingen zoals die vanuit het vak economie naar voren werden gebracht, dan doet dat toch sterk aan sektegedrag denken. Lees Politici zijn verbazend consistent: ze kiezen altijd het verkeerde beleid - Paul de Grauwe en Een economische (en sociale) calamiteit van historische omvang - de Schwäbische Hausfrau en de bezuinigingszeepbel, om dat alles nog eens onder ogen te zien.
In dezelfde richting wijst hoe werd omgegaan met het niet uitkomen van de optimistische verwachtingen over de gevolgen van het ingezette bezuinigingsbeleid. Keer op keer bleek dat optimisme niet gerechtvaardigd. Denk nog even aan die prachtige grafiek van Jesse Frederik, van eind 2012, waarin de optimistische prognoses over de gevolgen van het aan Griekenland opgelegde beleid zo fraai contrasteerden met de feitelijke ontwikkelingen. En stel vast dat dat contrast tot aan vandaag de dag de voorstanders van dat beleid alleen maar heeft versterkt in hun halsstarrigheid.
Sektegedrag lijkt een extreme uiting te zijn van wat in de sociale psychologie bekend staat als de need for cognitive closure. De behoefte om het eenmaal verworven wereldbeeld koste wat kost in stand te houden en dus om je af te sluiten van alles wat daar mee in strijd zou kunnen zijn. Zo nu en dan zijn er sterke aanwijzingen voor zo een behoefte bij de Europese machthebbers.
We denken dan natuurlijk even terug aan Olli Rehn, die in de Commissie-Barroso commissaris was. Hij noemde discussies naar aanleiding van studies van het IMF die uitwezen dat de gehanteerde veronderstellingen van het beleid niet bleken te kloppen, not helpful. Wat voor Jonathan Portes aanleiding was voor een blogbericht met de titel No debate please, we're Europeans.
Ook herinneren we ons Olli Rehn nog als degene die toen hem in een interview werd gewezen op de kritiek op het beleid van de kant van nogal wat vooraanstaande economen, daarop reageerde met de eenvoudige constatering dat "we met hen geen contact hebben". Dat je contact zou kunnen opnemen, dat kwam duidelijk niet bij hem op.
Maar wat zich nu afspeelt in de discussie tussen Yanis Varoufakis, de nieuwe Griekse minister van Financiën, en zijn collega's van de overige eurozonelanden, wijst ook wel heel sterk op sektegedrag.
De econoom Varoufakis kwam naar de vergadering met een macro-economisch onderbouwd betoog (pdf) dat er op wees dat het gevoerde beleid ten aanzien van Griekenland niet alleen nadelig was voor de Grieken, maar voor heel Europa. Maar een betoog met inhoudelijke argumenten werd door de ministers helemaal niet op prijs gesteld. Varoufakis sprak er naderhand in een interview zijn verbazing over uit:
Zie ook de tweet van Sony Kapoor daarover. De machthebbers in Europa willen helemaal geen inhoudelijke discussie, met mogelijk tegengestelde inzichten. Hun wereldbeeld is gevormd en net als sekteleden vinden ze het onfatsoenlijk om daar iets tegen in te brengen. Het schijnt dat Jeroen Dijsselbloem het betoog afkapte en het later afdeed als "verkiezingsretoriek".
Dat maakt wel heel pessimistisch over de kans dat het ooit nog wat wordt met dat verenigde Europa.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten